آیا تا به حال اصطلاح ورزش درمانی به گوشتان خورده است؟ آیا میدانستید که ورزش میتواند درجایگاه یک روش درمانی قرار گیرد؟
تاکنون شواهد علمی بسیار زیادی به تأثیرات ورزش اشاره کرده اند و در مفید بودن آن هیچ شکی وجود ندارد.ورزش نه تنها جایگاه پیشگیرانه از بیماری و آسیب ها را دارد بلکه در جایگاه درمانی نیز میتواند به بیماران کمک های شایانی کند.
ورزش درمانی شامل یک سری برنامه تمرینی سیستماتیک و منظم و حرکات ورزشی خاص است که برای حفظ سلامتی و آمادگی جسمانی افرد، پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری ها، بازگرداندن عملکرد بیماران و افراد آسیب دیده، کاهش علائم و همچنین کاهش نیاز به دارو در بیماری های مزمن ، اصلاح اختلالات و مشکلات اسکلتی -عضلانی و از بین بردن دردهای ایجاده شده ی به دنبال آنها ،توسط متخصصین پزشکی ورزشی استفاده میگردد.
باید به این نکته توجه داشت که ورزش درمانی باید متناسب با شرایط هر فرد و بیماری یا مشکل وی باشد و حتی در دونفر با مشکل مشابه ممکن است ورزش ها متفاوت باشند و انتخاب نوع درمان و ورزش درمانی بر عهده ی پزشک متخصص است.
چه کسانی نیاز به ورزش درمانی دارند و از آن سود میبرند؟
ورزش درمانی به تمام افراد در هرگروه سنی چه با هدف پیشگیری از بیماری ها و چه با هدف درمان آنها، کمک میکند.
برخی وضعیت ها و بیماری هایی که افراد در آنها از ورزش درمانی سود خواهند برد یا برای انجام ورزش نیاز به توصیه های متخصص پزشکی ورزشی دارند،شامل:
-
بیماری های قلبی عروقی:
در افرادی که به دلیل وجود فاکتورهای خطر مستعد بیماری های قلبی عروقی هستند و همچنین افرادی که مبتلا به بیماری های قلبی عروقی می باشند (مانند افرادی که سابقه ی سکته ی قلبی یا مغزی داشته اند، افراد مبتلا به فشار خون بالا، افراد دچار نارسایی قلبی ،بیماری های دریچه ای و …)، توصیه بر این است که تحت نظر یک متخصص، ورزش درمانی انجام شود.
از جمله فواید ورزش درمانی در این گروه میتوان به کاهش فشار خون، کاهش احتمال بروز سکته های بعدی ، بهبود عملکرد فرد در فعالیت های روزانه ، کاهش نیاز به داروها و همچنین بهتر شدن کیفیت زندگی و وضعیت روحی و روانی افراد اشاره کرد.
-
بیماری های تنفسی :
ورزش درمانی در بیماران دچار مشکلات ریوی مثل بیماران آسمی و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) نیز باعث بهبود تهویه ، کاهش نیاز به مصرف اسپری و همچنین بهبود علائم و کیفیت زندگی آنها میگردد.
-
بیماریهای اسکلتی عضلانی:
بیماری های اسکلتی عضلانی شامل طیف وسیعی از اختلالات هستند که باعث درد و کاهش توان حرکتی افراد مبتلا میگردند.
از جمله ی این بیماری ها که به ورزش درمانی اصولی پاسخ بسیارخوبی میدهند میتوان به کمر درد ، آرتروز زانو، پیچ خوردگی های متعدد مچ پا، پارگی تانون های شانه و اختلالات مفصل لگن اشاره کرد.
علاوه بر اینها افراد ممکن است به صورت مادرزادی و یا به دنبال موارد بالا دچار اختلالات راستای اندام ها و ستون فقرات (پای پرانتزی یا ضربدری،کف پای صاف، گودی کمر یا قوز و …)گردند.
با درمان صحیح تحت نظر متخصصین ، بسیاری از این بیماری ها قابل یشگیری و قابل درمان خواهند بود.
-
بیماری های مغز و اعصاب:
همان طور که میدانید بیماران مبتلا به بیماری های مغز و اعصاب مانند بیمارانی که قبلا دچار سکته ی مغزی شده اند، افراد مبتلا به ام اس یا پارکینسون و .. از نظر حرکتی ممکن است دچار اختلال باشند. ورزش درمانی در این افراد نه تنها به بهبود وضعیت تعادلی و حرکتی کم خواهد کرد بلکه از محدودیت، گوشه گیری و کاهش اعتماد به نفس این افراد جلوگیری خواهد کرد.
-
آسیب ها ی ورزشی :
افرادی که به صورت حرفه ای یا تفریحی ورزش میکنند، ممکن است طی آن دچار آسیب های متعددی گردند.
برای پیشگیری از این آسیب ها ، متخصصین پزشکی ورزشی راهکارهای بسیار مفیدی در اختیار ورزشکاران قرار میدهند.
در صورت بروز آسیب نیز برای ریکاوری و بازگشت هر چه سریعتر ورزشکار به حرفه ی خود ، ورزش درمانی و بازتوانی اختصاصی تحت نظر متخصصین انجام خواهد گرفت.
-
سرطان ها:
ثابت شده است که ورزش درمانی در پیشگیری از بسیاری از سرطان ها مثل سرطان روده، معده، مری ،پستان، پروستات، کبد، کلیه و …نقش دارد.
در بیماران مبتلا به سرطان نیز ،ورزش درمانی میتواند به کاهش عوارض ناشی از درمان های شیمی درمانی و رادیوتراپی و .. ادامه ی درمان کمک کند و باعث بهبود خلق بیماران و افزایش امید به زندگی در آنان گردد.
-
دیابت:
افراد مبتلا به دیابت با ورزش درمانی میتوانند قند خون خود را در محدوده ی قابل قبول نگه داشته و نیاز به داروهای خوراکی و انسولین را کاهش دهند. ورزش درمانی در این افراد از عوارضی که به دنبال دیابت ایجاد میگردد جلوگیری میکند.
در صورت ایجاد عوارض ، ورزش باید حتما تحت نظر متخصص انجام گردد تا از اسیب های بیشتر جلوگیری شود.
-
سلامت بانوان:
ورزش درمانی به خصوص در زنان که بیشتر و زودتر مستعد پوکی استخوان هستند، برا یحفظ و افزایش تراکم استخوان مفید است.
زنان به دلیل آناتومی خاص بدن و زایمان ، ممکن ست دچار اختلالات عضلات کف لگن و بی اختیاری های ادراری گردند که با این روش قابل پیشگیری و درمان هستند.
ورزش باعث بهبود وضعیت عادت های ماهیانه و سلامت رحم و تخمدان ها میگردد.
-
چاقی:
این مهم بر کسی پوشیده نیست که یکی از مهم ترین روش های پیش گیری و درمان چاقی ، ورزش درمانی ست. با یک روش درست و علمی میتوان برنامه یچربی سوزی داشت و از سوزاندن عضلات طی کاهش وزن جلوگیری کرد.
برخی فواید ورزش درمانی به صورت خلاصه:
- بهبود و مدیریت درد بیماران و کاهش نیاز به مسکن ها
- کاهش تورم مفاصل و بافت نرم
- کاهش از بین رفتن(آتروفی) عضلات
- اجتناب از جراحی
- بهبود توانایی حرکتی افراد
- افزایش سوخت و ساز بدن و جریان خون
- افزایش استقامت و قدرت عضلات و بهبود تعادل و انعطاف پذیری بدن
- افزایش تراکم استخوان
- بهبود وضعیت قلبی و ریوی
- ریکاوری بعد از آسیب های ورزشی و غیر ورزشی
- ریکاوری بعد از سکته یا فلج حرکتی
- پیشگیری از سقوط در افراد مستعد مانند بیماران پارکینسونی
- مدیریت مشکلات پزشکی مرتبط با افزایش سن
انواع تمرینات ورزشی در ورزش درمانی :
- تمرینات افزایش‌دهنده دامنه حرکتی : هدف آنها حفظ و افزایش دامنه حرکتی مفاصل با استفاده ازحرکات ورزشی غیرفعال و فعال و تکنیک های موبیلیزیشن مفصل
- حرکات کششی و انعطاف‌پذیری : حرکاتی جهت کشش یک عضله یا دسته عضلانی که باعث افزایش انعطاف بدن میگردد.
- تمرینات استقامتی : تمریناتی که گروه های بزرگ عضلانی را در مدت زمان طولانی تری درگیر می کند.
- تمرینات قدرتی : تمریناتی که در برابر مقاومت انجام میشود و با تکرار کم
- تمرینات هماهنگ کننده و تعادلی :تمریناتی که بر حفظ مرکز ثقل فرد تمرکز دارند.
چه عواملی در ایمنی یک برنامه ورزش درمانی نقش دارند؟
دانستن سابقه ی بیماری های قبلی فرد
احاطه بروضعیت سلامت فعلی فرد
محیط ورزش و تجهیزات در دسترس
نظارت بر تمرینات توسط یک متخصص
. متخصص پزشکی ورزشی، تمرینات درمانی مورد نیاز بیمار را با اهداف کوتاه و بلند مدت تعیین میکند و افراد را به سمت این اهداف سوق میدهد.
تمرینات باید در محدوده ی بدون درد انجام شوند و پیشرفت آنها پله پله باشد.
به یاد داشته باشیدکه از انجام خودسرانه ی حرکات ورزشی اجتناب کنید زیرا ممکن است موجب آسیب گردد.
بر گرفته از سایت دکتر غزاله سلیمانی(استاد سابق گروه پزشکی ورزشی ایران)